Patron szkoły

JAN DŁUGOSZ – wybitny polski kronikarz, historyk, dyplomata, duchowny.


Jan Długosz urodził się 1 grudnia 1415 roku w Niedzielsku koło Brzeźnicy w ziemi sieradzkiej. Pochodził ze średniozamożnej rodziny. W nagrodę za zasługi w bitwie

pod Grunwaldem ojciec Jana został starostą brzeźnickim, dlatego rodzina przeniosła się do Korczyna. Tam też Jan Długosz w latach 1424 – 1428 uczęszczał do szkoły parafialnej.

dlugosz

Jan był uczniem bardzo pilnym i gorliwym. Jako trzynastoletni chłopiec

w 1428r.został wysłany na Uniwersytet Krakowski celem dalszego kształcenia się. Opuścił go w roku 1432, nie uzyskawszy żadnego stopnia uniwersyteckiego i trafił na dwór najznakomitszego wówczas w Polsce męża stanu, Zbigniewa Oleśnickiego, biskupa krakowskiego.

Początkowo był notariuszem, później sekretarzem, wreszcie kanclerzem i najbliższym zaufanym współpracownikiem Zbigniewa Oleśnickiego. Był ogromnie pracowity, ruchliwy, posiadał wybitne zdolności organizacyjne. Pobyt na dworze Oleśnickiego, który był człowiekiem szerokich horyzontów, a równocześnie silną indywidualnością, która odgrywała ogromną rolę w ówczesnym życiu politycznym i kulturalnym, zaciążył wydatnie na kształtowaniu się osobowości młodego Długosza. Zetknął się on tam z wybitnymi ludźmi, z którymi Oleśnicki utrzymywał częste kontakty. Biskup był żywo zainteresowany historią swego kraju i to on zachęcił Długosza do twórczości dziejopisarskiej. Na dworze Oleśnickiego Jan Długosz został aż do śmierci biskupa w roku 1455.

W 1434r. Jan otrzymał probostwo w Kłobucku, w 1435r. przebywał z misją dyplomatyczną w Bazylei i we Włoszech, w 1437r. został kanonikiem krakowskim a w 1440r. przyjął święcenia kapłańskie.

Po śmierci Zbigniewa Oleśnickiego Długosz służył królowi Kazimierzowi Jagiellończykowi, a od 1467r. był wychowawcą synów królewskich. W 1480r. został arcybiskupem – nominatem lwowskim. Uczestniczył w wielu poselstwach zagranicznych w 1449r. do Rzymu, w 1467r. do Czech, w 1469r. na Węgry, w 1478r. do Wyszehradu.

Długosz był także dobrym gospodarzem i organizatorem. We wsi Pychowice koło Krakowa założył cegielnię. Posiadał pasję budowniczego. Wybudował domy studenckie w Krakowie, Bursę Jerozolimską koło Collegium Novum, Bursę Ubogich Wydziału Sztuk Wyzwolonych przy ulicy Wiśniowej. Przebudował domy prywatne przy Collegium Maius na Bursę Grochową i przy ulicy Grodzkiej na Dom Studentów Prawa. Odbudował spaloną Bursę Jerozolimską i kościół św. Andrzeja. Wyremontował i unowocześnił kościół„na Skałce” i wybudował przy nim klasztor oraz domy w Sandomierzu i Wiślicy.

W 1473 roku był w Nysie, Opawie, a w 1475r. w Sączu. Dzięki temu poznał całą centralną Polskę, a także Narwię i Mazury, Śląsk i Litwę, Żmudź oraz Ruś.

Jan Długosz miał kult dla męstwa, rycerskości i odwagi, posiadał zmysł praktycznym a także znajomość dziejów Polski, był biegły w arkanach gry politycznej i dyplomacji połączonej z gruntownym rozeznaniem całokształtu aktualnej sytuacji politycznejw ówczesnej Europie.

Kiedy młody Jan Długosz był w Krakowie z wielkim zaciekawieniem przyglądał się zawieszonym pod sklepieniem wawelskiej katedry chorągwiom krzyżackim zdobytym pod Grunwaldem. Był zdziwiony, gdy nikt nie mógł po 30 latach po bitwie powiedzieć do jakiej formacji krzyżackiej one należą. Z właściwym dla siebie zapałem skorzystał z okazji, gdy na koronacje Kazimierza Jagiellończyka przybyło poselstwo krzyżackie. Nakazał wówczas katedralnym „świątnikom” po uroczystościach zdjąć chorągwie, oczyścić i odkurzyć, po czym zaprosił posłów krzyżackich, aby je obejrzeli i powiedzieli mu, do którego oddziału każda z nich należała. Zebrane informacje kazał spisać swemu pisarzowi. U krakowskiego malarza, Stanisława Durnika zamówił wymalowanie w przygotowanej pergaminowej księdze kolorowych podobizn owych chorągwi. Dodał później do każdej z nich odpowiedni opis.

Tak powstało pierwsze dzieło Długosza, które zatytułował: Banderia Prutenorum, czyli Sztandary wojsk krzyżackich z Prus (1448).

Długosz pisał dzieła historyczne. Napisał Insignia seu clenodia incliti Regni Poloniae (Znaki albo godła Królestwa Polskiego), opisał w niej godło państwowe, godło ziem biskupstw oraz kilkudziesięciu najwybitniejszych rodów polskich, dołączając do nich zwięzłe charakterystyki owych rodów. Uważany jest z tego powodu za ojca polskiej heraldyki i autora pierwszego polskiego herbarza.

Pisał życiorysy biskupów uporządkowane wedle kolejności, w jakiej godność biskupią piastowali. Vitae episcoporum Poloniae to katalogi biskupów polskich: krakowskich, płockich, włocławskich, wrocławskich, poznańskich i arcybiskupów gnieźnieńskich.

Bardzo znacznym dziełem jest czterotomowy Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis (Księgi Uposażeń) (1470-1480), zawierający wiele wiadomości o poszczególnych miastach, wsiach i zamkach w Małopolsce. Są tutaj spisane beneficja Kościoła katolickiego w Małopolsce – spis wartości majątków i przychodów z poszczególnych dóbr kościelnych, który pozwalał na nakładanie podatków przez biskupa krakowskiego.

Articuli de incorporatione Masoviae (1462), to traktat uzasadniający prawa króla Kazimierza Jagiellończyka do inkorporacji Mazowsza.

Jednak największym dziełem Jana Długosza są Annales seu cronicae incliti Regni Poloniae (Roczniki, czyli kroniki sławnego Królestwa Polskiego), które obejmowały dwanaście ksiąg zawierających historię Polski od czasów najdawniejszych do roku 1480. Pełne wydanie ukazało się w latach 1701-1703. Najnowsze wydanie Roczników Jana Długosza w przekładzie na język polski rozpoczęto w 1961 roku i ciągle jest kontynuowane.

W skład tego dzieła wchodzi Chorographia Regni Poloniae, która stanowi unikatowy dokument ówczesnych czasów przedstawiający pierwszy opis geograficzny Polski. oraz potwierdza zdumiewającą wiedzę i wszechstronność, jaką dysponował Jan Długosz, stawiając go na czele jako jednego z najwybitniejszych polskich geografów.

Decyzję napisania historii Polski podjął Długosz pod wpływem usilnej namowy Zbigniewa Oleśnickiego, na którego dworze przebywał od 17 roku życia. Historii wprawdzie nie uczono w tym czasie w szkołach, ale odczuwano jej potrzebę, nie tylko, jako nauki kształcącej i wychowującej, ale z przyczyn czysto praktycznych. Mianowicie względy państwowe wymagały gruntownego poznania przeszłości, nie tylko dla lepszej sztuki rządzenia, ale przede wszystkim dla rozstrzygnięcia konfliktów granicznych i pretensji terytorialnych. Znajomość dziejów mogła pomóc w rozwikłaniu sporów i procesów z krzyżakami, one mogły podtrzymać świadomość praw polskich do utraconych ziem na zachodzie i północy.

Do podjęcia ogromnej i trudnej pracy napisania historii Polski i krajów ościennych skłoniła go również miłość do ojczyzny, o czym dwukrotnie wspominał w liście dedykacyjnym do swego protektora: „podjąłem się przekazać na piśmie rocznik dziejów Polski, a także innych ludów sąsiadujących z Polską, ponieważ boleję, że wiele przesławnych, godnych poznania dzieł, tak czasów przeszłych, jak i nowszych idzie w wieczną niepamięć”.

Całość „Kronik” podzielił Długosz na 10 ksiąg dziejów dawnych i 2 księgi dziejów współczesnych.

„Kroniki” jest to jedno z najwybitniejszych dzieł polskiej i europejskiej historiografii XV w. szczyt polskiego średniowiecznego piśmiennictwa i jedno z największych osiągnięć kultury polskiej wszystkich czasów.

Jan Długosz zmarł 19 maja 1480 roku w Krakowie. Pochowano go w katedrze krakowskiej, a w 1880 roku jego prochy przeniesiono do Krypty Zasłużonych na Skałce.

Przejdź do treści